Yemişkumu, Ayaş Belediyesi sınırları içerisinde yer alan Ayaş Elaiussa-Sebaste örenyeri M.Ö. 2. yüzyılın sonlarında kurulmuştur. Özellikle Roma ve Bizans dönemlerinde iskân görmüştür. Sit alanı içerisinde nekropol, antik tiyatro, sarnıçlar, su kemerleri vs. yer almaktadır. İtalyan bir heyet tarafından 1995 yılında bilimsel kazı çalışmaları başlatılmıştır. 

 Ayaş, tarih içinde Romalılar,Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar'ın hakimiyetinde kalmış yerleşim bölgesidir. Yapılan kazılarda buraya yerleşimin MÖ. 4. yüzyıla ait olduğunu gösteriyor. Tarih içinde zeytincilikte büyük bir gelişme göstermiş ve zeytin yağımerkezi olmuştur. Ayaş kasabasında adım atılan her yer tarihi dokuya sahiptir. Bugün, Ayaş'taki ören yerlerinde kalelere,kiliselere, sarnıçlara, su kemerlerine, kaya mezarlarına, anıt mezarlara ve lahitlere rastlanılmaktadır. Kasabada, gün ışığına çıkarılmayan birçok tarihi eser mevcuttur. Ayaş Merdivenlikuyu'da Roma Üniversitesi ve Vehbi Koç Vakfı tarafından finanse edilen kazı ve restorasyon çalışmaları devam etmektedir. Yerli ve yabancı turistlerin ilgi ile gezdikleri Antik tiyatro ve Agora'nın bir bölümünün restorasyonu yapılmıştır.Kazılarda Liman Hamamı ortaya çıkarılmıştır. Yaklaşık 1500 haneden oluşan Ayaş'ın nüfusu 4467'dir (2000 yılı nüfus sayımına göre). Yaz mevsimi geldiğinde yazlık nüfus 20000 civarına çıkmaktadır. Ayaş,Erdemli turizminin sembolü haline gelmiştir. Yaz mevsiminde büyük bir turizm yoğunluğu yaşanan Ayaş'ta, çoğu pansiyon olmak üzere, otel ve motellerde yaklaşık 4000 yatak kapasitesi vardır. Yemişkumu ve Merdivenlikuyu mahalleleri eğlence ve alışveriş merkezleriyle dikkatleri çekmektedir. Yerli halkının büyük bir kısmı AyaşTürkmenleri'dir. Ayaş,Yağda bucağının en eski bir aşiretidir. Kışla ve yaylalarının kurulduğu tarih belli değildir.  

Türkmenler, konar-göçer hayattan yerleşik hayata geçip çiftçilik ve hayvancılık ile uğraşırlar. Kasabada halk geçimini tarımdan sağlamaktadır. Hayvancılık artık can çekişmektedir. Kışla ve yaylalarının kurulduğu tarih belli değildir. Yaz mevsimi geldiği zamanAkpınar(Pınarbaşı) ve Kuşluca yaylalarına çıkarlar. İçme suyu mevcut kasabada, sulama suyu vardır ,ama az da olsa yetmektedir. Sondaj kuyuları ve kuyulardan da istifade edilmektedir. Tarımda yetiştirilen ürünlerin başında domates, salatalık, fasulye, marul, ıspanak, kayısı ve narenciye başta gelmektedir. Seralardan çok açıkta sebzecilik yapmak gelişmiştir. Yaylalara çıkan Yörükler yaylalarda da sebze yetiştiriciliği ile uğraşmaktadırlar. 1999 yılına kadar Tırtar(Kumkuyu) kasabasının mahalleleri iken referandum sonucu buradan ayrılarak kasaba statüsüne alındı ve belediyelik oldu. 

 Ayaş Belediyesi 10 araç, 4 memur ve 25 işçi ile hizmet vermektedir. Ayaş kasabası, Kumkuyu Merkez, Çanakçı, Yemişkumu ve Merdivenlikuyu olmak üzere dört mahalleden oluşmuştur. Sağlık ocağı bulunan kasabada iki eczane mevcuttur. Ayaş, Acil 112'de merkezi durumdadır. Kasabada dört cami, bir ilköğretim okulu (Yemişkumu mahallesinde) mevcuttur. Ayaş'ta Akdeniziklimi hüküm sürer. Konar-göçer hayatı yaşayan Yörükler (özellikle SarıkeçiliYörükler), kış mevsimini kasaba ve çevresinde geçirirler. Kasaba halkının en önemli geçim kaynaklarından biri de turizmdir. Kasabada yerli ve yabancı turistlerin güvenle denize girebilecekleri ve alt yapısı düzenli olan dört büyük halk plajı vardır. Bu plajlar, Kumkuyu, Yemişkumu ve ikisi de Merdivenlikuyu'dadır.